Seyfettin Gürsel ve Mine Durmaz
2005-2013 döneminde kayıt dışı istihdam önemli ölçüde azalmıştır. Toplam kayıt dışı istihdam oranı yüzde 48,2’den yüzde 36,8’e düşerken, tarım dışında bu oran yüzde 34,3’ten yüzde 22,4’e düşmüştür. Bu iyileşme büyük ölçüde ücretli çalışan kesimde kayıt dışılığın gerilemesinden kaynaklanmıştır. Kendi hesabına çalışanlarda kayıt dışı istihdam sınırlı ölçüde azalmıştır. Kayıt dışılık sorunu bu iki kesimin ayrı ayrı incelenmesini gerektirmektedir. Ücretli kesimde kayıt dışılıkta gerilemenin başlıca nedeni yeni yaratılan işlerin çoğunlukla kayıtlı işler olmasıdır. Kayıt dışı istihdam büyük ölçüde işgücünün sosyal ve yapısal özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Ama aynı zamanda ekonomik konjonktür de kayıt dışı istihdam düzeyini etkilemektedir. Kayıt dışlık oranı son sekiz yılda dalgalı bir seyir izlemiştir. 2013’ün sonlarından itibaren 2014’ün ilk yarısında ortaya çıkan artış eğilimi dikkat çekicidir. Kayıt dışılığın zaman içindeki evrimini bir sonraki araştırma notunda ele alacağız.
Bu araştırma notunda incelenen başlıca yapısal özellikler ücretli kayıt dışılığın büyük ölçüde bir firma ölçeği sorunu olduğunu göstermektedir. 2013 itibariyle ücretli kayıt dışı çalışanların dörtte üçü mikro firmalarda (0-9 çalışan) istihdam edilmektedir. Buna küçük KOBİ’ler (10-24 çalışan) eklenince pay yüzde 85’e çıkmaktadır. Araştırmanın bulguları ücretli kesimde yapısal kayıt dışılığa yönelik politikaların firmaların ölçek büyümesi teşvikine, ücret dışı işgücü maliyetleri azaltmaya ve denetimi sıkılaştırmaya öncelik vermesi gereği ortaya çıkmaktadır.
doc. ArastirmaNotu171
pdf. ArastirmaNotu171