Haluk Tükel
Son yıllarda ekonomik büyümede yaşanan nicel ve nitel çalkantılara ve kaynak tahsisindeki tercihlere bağlı olarak toplam istihdam düzeyinde, özellikle de sektör istihdamları düzeyinde büyük dalgalanmalar ve dikkat çekici farklılaşmalar ortaya çıkmıştır. 2014-2018 döneminde dengeli bir seyir izleyen istihdam artışlarını uzun dönem trendi olarak kabul edersek küresel kriz öncesinde yüksek verimlilik artışlarının önemli katkıda bulunduğu yüksek büyüme istihdam artışlarını toplamda düşük bir tempoda tuttuğundan istihdam seviyesi uzun dönem trendinden uzaklaşmıştır. Ancak sektörler düzeyinde verimlilik artışları farklı olduğundan sektörel istihdam trendleri de farklılaşmıştır. Küresel kriz sonrasında büyümenin istihdam yaratma kapasitesinde ortaya çıkan artış sonucu istihdam artışı da ivmelenmiştir. Bu dönemde yüksek verimlilik sayesinde sanayide istihdamın daha düşük, inşaat ve hizmetlerde daha yüksek bir tempoda arttığı görülmektedir. Bu dönemin en çarpıcı gelişmesi kuşkusuz inşaat istihdamının toplam içindeki ağırlığında gerçekleşen yüksek artıştır.
2018 yılında patlak veren inşaat krizi bu sektörde büyük istihdam kayıplarına neden olurken yüksek büyüme dönemi de son ermiş, sanayi ve hizmet istihdamda artış duraklamış ardından 2020 yılında COVID-19 pandemisinin etkisiyle hizmetlerde ciddi istihdam kayıpları gerçekleşmiştir. 2021’den itibaren bir yandan pandemi sırasında ötelenmiş olan talebin devreye girmesi diğer yandan Türk lirasının büyük değer kaybının desteklediği ihracat sayesinde gerçekleşen yüksek büyüme istihdamda yeni bir döneme girildiğine dair sinyaller vermektedir. Toplam istihdam uzun dönem trendine yönelmiş olsa da sektörler düzeyinde istihdam trendlerinde büyük bir farklılaşma mevcuttur. Hizmet istihdamı kayıpların telafisiyle uzun dönem trendini yakınsamaya başlamıştır. Buna karşılık inşaat bu yakınsamanın çok uzağında kalmıştır. İnşaat istihdamının toplam içindeki payı da küresel kriz öncesi seviyesine geri dönmüştür. Ama asıl çarpıcı gelişme sanayi istihdamında görülmektedir. Toplam istihdam içindeki payı azalma eğiliminde olan ve bu nedenle “erken sanayisizleşme” tartışmalarını gündeme taşıyan sanayide son iki yılda bariz bir trend değişikliği ortaya çıkmıştır. Sanayi istihdamı uzun dönem trendinin çok üzerinde bir hızla artmaktadır. Bu yeni ve çarpıcı olgunun nedenleri ve kalıcı olup olmadığı yeni bir gündem konusu oluşturmaya adaydır.
doc. ArastirmaNotu264
pdf. ArastirmaNotu264