İşsizliğin Bölgesel Evrimi ve Yapısal Sorunlar
Seyfettin Gürsel ve Ayşenur Acar
Türkiye’de işsizliğin bölgeler arası dağılımı yeterince işlenmemiş bir konudur. Bu araştırma notunda 2005-11 döneminde, 26 bölgede (Düzey 2) işsizliğin evrimini inceliyoruz. Tarım istihdamının bölgeden bölgeye büyük farklılıklılar göstermesi nedeniyle bölgesel işsizliğin tarım dışı işsizlik itibariyle irdelenmesi daha anlamlıdır. Bu amaçla TÜİK’in bölge düzeyinde yayınladığı tarım ve tarım dışı istihdam verileri ile toplam işgücü ve işsizlik verilerini kullanarak bölgesel tarım dışı işsiz sayısı ve oranlarını tahmin ediyoruz.
Tarım dışı işsizlik oranları bir bölgeden diğerine iki kattan fazla değişiklik gösteriyor. Çok genel bir fotoğraf çekmek gerekirse, işsizliğin Batı’da Doğu’ya kıyasla daha düşük olduğunu söyleyebiliriz. 2011’de en düşük işsizlik oranlarına sahip 3 bölge, Manisa, Balıkesir ve Bursa bölgeleridir. Buna karşılık en yüksek işsizlik oranlarına sahip 3 bölge Ağrı, Van ve Gaziantep bölgeleridir. Ancak Batı’da işsizliğin yüksek olduğu bölgeler ile Doğu’da işsizliğin düşük olduğu bölgeler dikkat çekmektedir. Örneğin, gelişmişlik düzeyi itibariyle ülke ortalamasının oldukça üzerinde bulunan İzmir ve Kocaeli bölgelerinde tarım dışı işsizlik oranı Türkiye ortalamasının hayli üzerindedir. Bu beklenmedik sonucun nedeni bu bölgelerde göç nedeniyle tarım dışı işgücü artışının oldukça yüksek olmasıdır.
Bölgesel işsizliğin evrimi zaman içinde değerlendirildiğinde bölgeler ayrışıyorlar. 2005-11 döneminde Türkiye genelinde tarım dışı işsizlikte sınırlı bir azalma gerçekleşirken, 26 bölgenin 12’sinde işsizliğin azaldığını, 14’ünde ise arttığını görüyoruz. Son altı yılda işsizlikte en büyük düşüşler, Malatya, Adana Kırıkkale (Kapadokya) ve Ankara bölgelerinde gerçekleşti. İşsizliğin en çok arttığı bölgeler ise Ağrı, Antalya, Van ve Zonguldak bölgeleri oldu. Zonguldak bölgesi altı yılda, çok sınırlı da kalsa, tarım dışı istihdamın azaldığı yegâne bölge oldu. Bölgenin ciddi ekonomik sorunlar yaşadığı anlaşılıyor. Antalya bölgesinde ise tarım dışı istihdam artışının ortalamanın hayli altında kaldığı görülüyor.
Araştırmanın bulguları bölgesel düzeyde işsizliğin çok farklı dinamiklere tâbi olduğunu açıkça gösteriyor. İşsizliğin güçlü istihdam artışları sonucu azaldığı bölgeler (Dengeli Gelişen Bölgeler) Orta Anadolu’da Kuzey-Güney aksında, kısmen de Orta-Doğu Anadolu’da yer alırken, işsizliğin zayıf istihdam artışlarına rağmen daha zayıf işgücü artışları nedeniyle azaldığı bölgeler (Soğuyan Bölgeler) Kuzey Batı Anadolu’da ve Orta Karadeniz’de kümeleniyorlar. Buna karşılık işsizliğin güçlü istihdam artışlarına rağmen daha güçlü işgücü artışları sonucu arttığı bölgeler (Baskı Altındaki Bölgeler) Doğu ve Güney Doğu’da yer alırken (iç göç baskısı), Tekirdağ (Trakya), İzmir ve Kocaeli gibi sanayileşmiş bölgeler de (dış göç baskısı) bu grupta konumlanıyorlar.
pdf. ArastirmaNotu130
doc. ArastirmaNotu130