DEMOKRASİ ALGISI VE REFERANDUMA YÖNELİK TUTUMLAR

Ebru Ş. Canan-Sokullu ve Burcu Ertunç

Bu araştırma notunda Türk kamuoyunda referanduma yönelik tutumlar ile demokrasi algısı arasındaki ilişkisi inceleniyor. Türkiye’de 1961, 1982, 1987, 1988, ve 2007’de olmak üzere toplam beş defa referandum gerçekleşmiştir. Tüm bu referandumlar süresince ve sonrasında kamuoyunda referandumların etkileri kadar demokrasi için ne derece önemli ve vazgeçilmez oldukları geniş ölçüde tartışılmıştır. Bu çalışma demokrasi algısı ve referandum tutumlarını 2007 yılında gerçekleştirilen Dünya Değerler Araştırması (www.worldvaluessurvey.org)  verilerini analiz ederek incelemektedir.

Yapılan analizdeki temel bulgular özetle şöyledir:

• Türk kamuoyu ülke yönetiminin demokratikliğiyle ilgili ortalama olarak iyimser bir tutum sergiliyor. Liberal demokrasi ile yönetilen Türkiye’de demokrasinin işleyişinden endişeli olan bir azınlığa karşın çoğunluk, ülkenin ‘ortalama’ bir demokrasi ile yönetildiğini ifade ediyor.
• Halk, demokratik yönetimin, siyasal sistemler içinde en iyisi olduğu konusunda hemfikir. Türkiye’de, halkın yüzde 95’i demokrasinin bu ülke için “iyi bir yönetim” sistemi olduğunu düşünürken en büyük çoğunluk (yüzde 72) askeri yönetim olarak tanımlanan cunta yönetiminin ülkeyi yönetmesinin “kötü” olduğu görüşünde.
• Türk kamuoyunun tanımladığı şekliyle demokrasi “temsili demokrasi” tanımıyla örtüşmektedir. Demokrasinin vazgeçilmez kabul edilen özellikleri sırasıyla, “yurttaşların liderlerini özgürce seçebilmeleri” (yüzde 77), “seçmenlerin (doğrudan halk oylaması) referandum yoluyla yasaları değiştirebilmesi” (yüzde75) ve “bireylerin haklarının temel özgürlüklerle korunması”dır (yüzde 72). Çalışmanın bulguları aynı zamanda, demokrasinin içeriği söz konusu olduğunda, demokrasinin gerek askeri cunta idaresi ile kesilmesi gerekse teokratik eğilimler tarafından engellenmesi konusunda halkın bölünmüş olduğuna da işaret ediyor. Fakat, kamuoyunun üçte birinin ordu müdahalesini demokrasiye bir tehdit olarak görmemesi ve dörtte birinin din bilginlerinin yasaları yorumlamasını demokrasi olarak tanımlaması toplumun az da olsa bir bölümünde demokrasinin militarist ve teokratik siyasal kültür ile karıştırıldığını gösteriyor.
• Sol, merkez ve sağ ideolojik gruplar arasında referandum – demokrasi ilişkisinin genel olarak değerlendirilmesi açısından bir farklılık gözlenmiyor.
• Referanduma verilen destek siyasal partilerin söyelemlerini yansıtıyor. 2007 Cumhurbaşkanlığı referandunama en açık desteği veren DTP ve AKP’nin seçmenleri de genel olarak referandumun demokrasi için değerine en fazla inanan seçmen grubudur (sırasıyla, yüzde 83 ve yüzde 75).
• Yaş arttıkça referandumun demokrasinin temel özelliği olduğu kanısı kuvvetlenirken eğitimin artması referandumun demokrasi için değerini azaltıyor.

 Araştırma notuna ulaşmak için aşağıdaki linke tıklayınız.

pdf. ArastirmaNotu087

doc. ArastirmaNotu087