Seyfettin Gürsel ve Nazan Şak
İstatistik kurumları tüketici enflasyonunu ortalama tüketicinin tüketim sepetini kullanarak hesaplarlar. TÜİK’in her ay yayınladığı TÜFE de böyle hesaplanır. Tüketici enflasyonu aslında ortalama harcama düzeyine sahip hanenin enflasyonudur. Oysa, hanelerin tüketim sepetlerinin mal ve hizmet bileşimleri harcama düzeylerine göre farklıdır. Bu farklılık “yoksulların enflasyonu ile “zenginlerin enflasyonunu” farklılaşlatırabilir. Yakın dönemde gıda fiyatlarında gerçekleşen olağanüstü artışlar bu sorunu gündeme getirdi ve medyada hararetli tartışmalar oldu. Düşük gelirli hanehalklarının tüketim sepetinde gıda harcamaları zenginlerinkine kıyasla çok daha büyük bir paya sahip olduğundan, yoksulların enflasyonu daha yüksek olabilir mi? Bu araştırma notu 2003-2008 (Mart) dönemini esas alarak bu soruya yanıt arıyor.
Bu dönemde ortalama enflasyon (TÜFE) %54 olurken en yoksul %20’lik harcama grubunun enflasyonunu %57,2, buna karşılık en zengin %20’lik harcama grubunun enflasyonunu %52 olarak hesaplıyoruz. Aradaki %5,2 puanlık farkın ayrıştırılmasıyla elde edilen bulgular, yoksulların daha çok gıda ve alkolsüz içecekler gibi zorunlu tüketim mallarındaki fiyat artışlarından, zenginlerin ise daha çok ulaştırma, otel gibi lüks tüketim hizmetlerindeki fiyat artışlarından etkilendiklerini gösteriyor.
Bu sonuç yoksulların daha da yoksullaştığı anlamına gelmiyor. Bu dönemde gerçekleşen yüksek büyüme tüm hanelerin gelirlerini dolayısıyla tüketimlerini artırmıştır. Her ne kadar düşük gelirlere doğru gidildikçe harcamaların giderek daha fazla borçlanılarak yapıldığı gözlemlense de, 2003-2006 döneminde yoksullar tüketimlerini göreli olarak daha fazla artırmışlardır. Nitekim, en yoksul harcama grubunda reel tüketim artışı %22,2 olurken, en zengin grupta %9,6 ile sınırlı kalmıştır. Yoksulların gelirleri harcamaları oranında artmadığından, yoksullar negatif tasarruf yaparken, zenginler pozitif tasarruf yapmışlardır.
Araştırma notuna ulaşmak için aşağıdaki linke tıklayınız.
pdf. ArastirmaNotu002
doc. ArastirmaNotu002