Türkiye Ekonomisinde Toplam Faktör Verimliliğinin Seyri: Sektörel Bakış, 1980-2018

Ozan Bakış ve Uğurcan Acar

Bu çalışma tebliği Türkiye’de 4 ana sektörün (tarım, sanayi, inşaat ve hizmetler) toplam faktör verimliliğinin (TFV) 1980-2018 yılları arasında nasıl değiştiğini kapsamlı bir şekilde analiz etmektedir. Çalışmanın en özgün katkısı Türkiye özelinde inşaat sektörü için yapılan ilk TFV analizini sunmasıdır. Bu analize imkân veren sektörel serilerin kaynaklarıyla beraber araştırmacıların tartışmasına ve kullanımına sunulması da tebliğin diğer bir önemli katkısıdır. Serilerin yanı sıra, esas analizimizde kullandığımız sermaye ve emek payı parametreleri de tarafımızdan hesaplanmıştır. Farklı parametrelerle hesaplanan TFV artışları da hem ana metnin son bölümünde hem de Ek 3’te sunulmuştur. Son bölümde ayrıca veri setimizin, araştırmacılarca yoğun olarak kullanılan Penn World Table verileriyle olan farklılıkları detaylıca tartışılmıştır.

Ekonominin tümü için baktığımızda TFV artışının en yüksek olduğu alt dönem 2003-2007 dönemidir. Küresel finansal kriz yıllarında (2008-2010) ise TFV artışları en sert düşüşü yaşamıştır. 1980’li yıllar TFV artışlarında başarılı yıllar olurken, 1990’lı yıllarda bu artışlar oldukça durulmuştur. 2014 sonrası dönem ise TFV artışları bakımından alarm vericidir zira TFV yerinde saymaktadır. 2014 sonrası Türkiye’nin büyüme modelinin sermaye birikimine döndüğü anlaşılmaktadır.

Sektörel düzeyde bakıldığında ise çarpıcı sonuçlara ulaşılmaktadır. Sanayi sektöründe TFV artışları yer yer iniş çıkışlara sahne olsa da görece istikrarlıdır. Sanayi sektöründe TFV seviyesi 2018 itibariyle 1980’deki seviyesinin yaklaşık 2,2 katına çıkmıştır. Hizmetler sektöründe ise yatırım ve istihdam muazzam artışlar sergilemesine rağmen TFV 1980 yılından itibaren düzenli bir şekilde azalıp, 1980’de seviyesinin neredeyse yarısına düşmüştür. Tarım sektöründe TFV, özellikle 2002 sonrasındaki artışlar sayesinde, 2018’de 1980’deki seviyesinin 1,5 katına çıkmayı başarmıştır. Yatırımların neredeyse yüzde 40’ının yöneldiği inşaat sektörü TFV artışlarının en farklı örüntüyü sergilediği sektördür. 1983-1987 arasındaki güçlü TFV artışları 2001 yılına kadar azalıp başlangıç seviyesine gelmiştir. 2002-2007 arası ise inşaat sektörü TFV’sinde muazzam bir artış kaydedilmiştir. Ardından gelen finansal krizin etkisiyle önce düşüş, sonrası artış yaşanmış ve 2018 itibariyle 1980 seviyesinin 1,5 katına ulaşmıştır.

pdf. WorkingPaper19

rar. EK_Seriler